Qaybta 1aad: Xeer Lam.5 ee 28 Jan 2015:

Maadaama Xeerkan uusan marin habraaca ansixinta sharci‐dejinta iyo meel marinta dalka u degsan oo ay hindiseyaasha sharci dalka ugu yeeshaan awood fulineed, waxaan soo jeedineynaa in:

1. Sharcigan laburiyo;

2. Haddii Xukuumaddu ay la tahay in sii jiritaanka sharcigan uu muhiim u yahay amniga guud ee qaranka,in ay soo mariso Habra aca sharci dejinta si loo ansixiyo;

3. Haddii Xukuumadda ka maaranto sida ku xusan faqradda 2ad in qa ybtan, in Wasaaradda Cadaaladda soo diyaariso habraaca ka saar idda Faafinta Rasmiga ah

Ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.

HABRAACA FULINTA QAYBTAN WAXAA U XILSAARAN:

Wasaaradda Cadaaladda: Soo diyaarinta looga saarayo Faafi nta Rasmiga inta lagu gudajiro Kalfadhiga 7aad.

Xafiiska R/Wasaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya:

Soo gudbinta Hindise Sharciyeedka.

• Guddiga Cadaaladda, Awqaafta iyo Arrimaha Diinta:

Dabagalka iyo korjoogteynta Wasaaradda Cadaaladda.

Qaybta 2aad:Kala Soocidda Awoodaha Dowladda:

1. Awoodda Fulinta: Si tuhunka meesha uga baxo,awoodaha hay’ adaha dastuuriga ah ee dowladdana ku kala cadaadaan, waxaa laga ma maarmaan ah,in Xukuumaddu si deg deg ah dib u eegis ku samey so Xeerka Nidaamka Xukuumadda

Lr 14 ee 3/6/1962, Sharci Lr. 1 ee 7/2/1965, Sharci Lr 4 ee 24/9/1967 iyo isbeddelaaddii ka dambeeyey, kuna horkeento in ta lagu gudajiro Kalfadhiga 7aad ee Golaha Shacabka;

HABRAACA FULINTA QAYBTAN WAXAA U XILSAARAN:

• Xafiiska R/Wasaaraha: Diyaarinta Hindisaha iyo usoo gudbinta Golaha Shacabka Guddi Hoosaad u xil saaran dabagalka iyo ko rjoo gteynta arrinkan oo uu soo magacaabo Guddoonka Golaha Shacabka.

2. AwooddaGarsoorka:Maadaama Garsoorku u baahan yahay dib u habayn waafaqasan Dastuurka iyo inla sugo Madaxbanna anidiisa,kana dhawrsanaado faragelin uga timaada laamaha kale ee dowladda,waxaa lagama maarmaan ah:

A. In si deg deg ah loo ansixiyo xubnaha Golaha Adeegga Gar soorka ee horyaalan Golaha Shacabka;

B. In si degdeg ah Golaha Shacabka u dhammeystiro Sharciga lagu dhi sayo Guddiga Madaxabannaan ee Xuquuqul Insaanka iyo in la soo ded ejiyo magacaabista xubnihiisa;

c. In si deg deg ah loo dhammeystiro Sharciga lagu dhisayo Ma xkama dda Dastuuriga ee hadda horyaala Guddiga Cadaaladda ee Golaha Shacabka iyo ansixinta xubnaha Maxkamadda Dastu uriga ah;

D.In si deg deg ah loo magacaabo Kormeere Garsooreed (Judici al Ins pector) oo ilaaliya hufnaanta adeegga Garsoorka iyo go’aa nnada gars ooreyaalka,si waafaqsan Qod.36 Faq.2aad ee Xee rka Nidaamka Garsoorka Lr 3 ee 12/6/1962;

e. In dibueegis lagu sameeyo Xeerka Nidaamka Garsoorka Lr.03 ee 12 Juun 1962 si loo waafajiyo Dastuurka Federaalka Soomaaliya.

F. In dib‐u‐habeynta Laanta Garsoorka iyo dib‐u‐eegis lagu nidaa min ayo meeleynta garsoorayaasha iyo howlwadeennada laanta garsoorka oo si degdeg ah loo fuliyo si waafaqsan Qodobka 118 (5) ee Dastuurka iyo Qodobka 5 (2) iyo (3) ee Sharciga lagu dhi say Guddiga Adeegga Garsoorka oo Golaha Shacabku ansixiyey 30 Juun 2014.

HABRAACA FULINTA QAYBTAN WAXAA U XILSAARAN:

Wasaaradda Cadaaladda: Soo diyaarinta Hindise Sharciyeedka Dib‐u‐eegista Nidaamka Garsoorka ka qeybgelidda marxaladaha ansix inta hindiseyaalka Maxkamadda Dastuurka Iyo QaraarkaXubnaha Guddiga Madaxabannaan ee Adeegga Garsoorka.

Wasaaradda Haweenka iyo Xuquuqul Insaanka: Ka qeybge lidda marxaladaha ansixinta hindisaha sharciga lagu dhisayo Guddiga Madaxabannaan ee Xuquuqul Insaanka iyo Qaraarka ansixinta Xubna ha Guddiga Madaxabannaan ee Xuquuqul Insaanka.

Xafiiska R/Wasaaraha: Isuduwidda iyo howlgelinta Wasaaradaha kor ku xusan.

Guddiga Cadaaladda, Awqaafta iyo Arrimaha Diinta ee Golaha Shacbiga: Diyaarinta warbixinta akhrinta 2aad,3aad iyo ansixinta ee Hindisaha Sharciga lagu dhisayo Maxkamadda Dastuuriga diyaarinta Qaraarka ansixinta Xubnaha Guddiga Maxkamadda Dastuur ka iyo Qaraarka ansixinta Xubnaha Guddiga Madaxabannaan ee Adeegga Garsoorka. FG:arrimahan waa in lagu dhameystiraa inta lagu gudajiro Kalfadhiga 7aad Ee Golaha.

Guddiga Xuquuqul Insaanka ee Golaha Shacabka:

Dhammeystiridda warbixinta akhrinta 3aad ee Hindisaha Sharciga lagu Dhisayo Guddiga Madaxabannaan Ee Xuquuqul Insaanka Diyaarin ta Qaraarka ansixinta Xubnaha Guddiga Madaxabannaan ee Xuquuqul Insaanka.

FG: howlgalkan waa in la fuliyaa inta lagu gudajiro Kalfadhiga 7aad ee Golaha Shacabka.

Qaybta 3aad:Hay’adaha Difaaca, Amniga iyo Nabadsugidda:

1. In Guddiga Amniga Qaran loo dhiso si waafaqsaan Qod.

111H ee Dastuurka, degdegnaloo soo saaro Sharciga lagu dhisayo mag acaabidda Guddiga;

2. In dib u eegis dhab ah lagu sameeyo shuruucda ay ku dhisan yihiin Ciidam ada Qalabka Sida, oo ay ka mid yihiin Xoogga Dalka Sooma aliyeed,

Ciidanka Booliska Qaranka,Ciidanka Asluubta iyo Hay’adda Sirdoonka iyo Nabadsugidda Qaranka si loo waafajiyo Dastuurka Federaalka iyo baahidda iyo duruufaha dalka hadda ku sugan yahay;

3. Dhammaan Ciidamada Qalabka sida in lagu sameeyo tirakoob sax ah oo casriyeysan (biometric), laguna maamulo daahfurnaan, dhawri sta iyo u kala dambeynta darajooyinka iyo talinta sharciga, dhexdhexa andimo xagga siyaasadda, laguna tababaro dhaqangelinta dastuurka ilaalinta iyo kaydinta

hubka,sharciyadda dalka iyo heshiisyada caalamiga oo ay qayb ka tah ay JFS, si waafqasan Qod.127 ee Dastuurka;

4. Dib u eegis dhab ah lagu sameeyo magacaabista xilalka talisyada Cii adamada Qalabka Sida iyo hoggaamadooda,si waafaqsan Sharuucda ay ku dhisan yihiin iyo Xeerka Nidaamka Xukuumadda, laguna saleeyo aqo on iyo khibrad iyadoo magacaabista jagooyiinka sare sida Taliyeyaasha Ciidamada iyo Ku xigeennadooda la horgeeyo Golaha Xukuumadda, laguna soo saaraa Faafinta Rasmiga ee Jamhuuriyadda;

5. In la dhiso guddiyo kormeer rayad ah oo Hubiya xaaladaha dadka ku jira xabsiyada iyo dadka ku xiran saldhigyada Booliska iyo hay’adaha amniga, iyo in ay ormeeraan dadka rayadka ah ee ku sugan deegaan nada colaada ka jirta si waafqsan Qod. 126 (6) Ee Dastuurka;

6. In la dejiyo nidaam siyaasadeed ee amni iyo difaac ku wajahan sida ay Dowladdu dib ugu hanan lahayd sugidda amniga iyo difaaca dalka iyo in dib u eegis lagu sameeyo heshiiska SOMA 2007 oo ay ciidamada AU ku joogaan dalka;

7. In si degdeg ah loo dejiyo Sharci habeeya Ilaalada gaarka ah oo ay Is ka leeyihiin (Private Security) Shirkado Soomaali iyo kuwo ajanabi ahba leh si xogtooda, howlgaladooda iyo xadgudubyada ay galaanna lo oga warhayo;

==

Wasaaradda Gaashaandhiga: Soo diyaarinta dib‐u‐eegista Sharciga lagu dhisay Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed ‐in tirakoob sax ah oo casriyeysan (biometric) lagu sameeyo Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaiyeed – soo diyaarinta dib‐u‐eegista heshiiska SOMA 2007 oo ay ciidamada AU ku joogaan dalka.

Page 5 of 10 Wasaaradda Cadaaladda: soo diyaarinta dib‐u‐eegista Sharciga lagu dhisay Ciidanka Asluubta ‐ in tirakoob sax ah oo casriyeysan

(biometric) lagu sameeyo Ciidanka Asluubta.

Xafiiska R/Wasaaraha:isuduwiddaiyo howlgelinta Wasaaradaha kor ku xusan iyo soo gudbinta Hindise Sharciyeedyada.

Guddiga Arrimaha Gudaha, Maamullada Gobollada iyo Amniga ee Golaha Shacabka:

Dabagalka iyo korjoogteynta howlaha loo xilsaaray Wasaaradda Amniga. Guddiga Difaaca ee Golaha Shacabka: dabagalka iyo korjoogteynta

Howlaha kor ku xusan ee loo xilsaaray Wasaaradda Gaashaandhiga. Guddiga Cadaaladda, Awqaafta iyo Arrimaha Diinta ee Baarlamaanka:

Dabagalka iyo korjoogteynta howlaha kor ku xusan ee loo xilsaaray Wasaaradda Cadaaladda.

Qaybta 4aad: Hantida Guurtada iyo Maguurtada Dowladda iyo

Dadweynaha:

1. Hantida Guurtada:

Arrimaha ku saabsan lacagta ay lahayd Dowladda ee taallay Bankiga Federaalka ee New York, in Wasaaradda Maaliyadda iyo Bankiga Dhexe ay soo baaraan, una soo gudbiyaan Guddiga Maaliyadda ee Golaha Shacabka

Warbixin dhab ah oo ay ku tifaftiran yihiin raadraaca lacagtaas iyo halka

Ay ku dambeysay si Guddiga Maaliyadda tallooyiinkiisa arrinkan ugu abbaaran ugu horgeeyo fadhiga guud ee Golaha Shacabka.

2. Hantida Maguurtada ee Dowladda:

a. dhammaan hantida maguurtada ah ee ku

jiray milkiyadda dowladda dhexe ee ku lahayd dhammaan gobollada dalka taniyo 1990 oo ay ka mid yihiin dhismooyin iyo dhulal, Gegooyinka Dayuuradaha, Dekedaha, Cisbitaallada, Iskoollada, Xarumaha Ciidamada,

Warshadaha, Beeraha, Garoonnada Ciyaaraha, Hoteellada, Rugaha Caafimaadka, Beeraha Nasashada (jardiimooyin) iyo Xurumaha kale

Oo ay ku jiraan, kuna koobneen kaalimaha shidaalka oo ay dowladdu lahayd,

oo si aan sharciga waafaqsaneyn taniyo 31 Diseembar 1990 ka dib

Lagu wareejiyay shakhsiyaad ama hay’ado waa in laga Soo saaro sharci lagu

Burinayo laguna soo celiyaa milkilyadda dowladda dhexe,

b. Sido kale dhismooyinka iyo dhulalka milkiyadda dowladda oo lagu kireeyay, si aan waafaqsaneyn shuruucda dalka ama aan loo tartamin waa

in dib loogu noqdaa, laguna saleeyaa sharciga iyo nidaamka lagu bixiyo qandaraasyada qaranka;

Page 6Of 10

c. In hay’adaha Dowladda Federaalka mid walba hantida milkiyadda maguurtada ah ee dowladda oo hay’ad ahaan iyo xilahaan u hoos

yimaada maguurtooyinka dowladdu ee ku tilmaaman faqradda

(a) iyo (b) in ay soo tirakoobaan soona caddeyaan xaaladda milkiyadda ku sugan tahay, cidda lagu wareejiyay ama laga kireeyey;

3. Hantida maguurtada gaarka ah:

Ee muwaadiniinta iyo milkiyada maguurtada ay lahaayeen hay’adaha leh

Xasaanadda Diblomaasiga ah, dadka ajenebiga ee dalka deggenaa oo wixii

Ka dambeeyey 1990 si sharcidarro ah looga qaaday ama looga haysto ama

Looga qaaday qaraar dowladeed ama xukun maxkamadeed oo aan waafa qsaneyn Shuruucda dalka, waxay noqonayaan wax kama jiraan, waxaana

Loo dhisayaa guddi madaxbannaan oo awood u leh isu‐celinta hantida

Gaarka ah, si waafaqsan mabda’a guud ee Guddiyada Madaxbannaan

Ee ku xusan Qod. 112 ee Dastuurka.

HABRAACA FULINTA QAYBTAN WAXAA U XILSAARAN:

Wasaaradda Maaliyadda iyo Bankiga Dhexe ee Soomaaliya: Inay Guddiga Maaliyadda ee Golaha Shacbiga u soo gudbiyaan warbixin

Dhab ah oo ay ku tifaftiran yihiin raadraaca iyo halka ay ku dambeysay

Lacagta Dowladda u tiilay Bankiga New York.

Waasaaradaha Howlaha Guud, Gaadiidka, Dekedaha, Caafimaad ka, Waxbarashada, Gaashaandhiga, Beeraha, Ganacsiga iyo War shadaha, Dhallinyarada iyo Isboortiga, Warfaafinta iyo Dalxiis ka, Batroolka Guddoomiyeyasha Maamul‐Gobolleedyada,

Guddoomiyeyaasha Gobollada iyo Degmooyinka:

in Hay’ad walba Ay soo tirakoobto milkiyada maguurtada ah ee ku tilmaaman Faqradda

2 (a) iyo (b) kor ku xusan oo ay dowladda dhexe laheyd taniyo 1990 kana

soo warbixiso: o xaaladaha milkiyadu ku sugan tahay; o Cidda siismo

loogu wareejiyey ama laga gaday ama laga kireeyey ama sharcidarro

lagu heysto.

Wasaaradaha: Beeraha, Howlaha Guud, Arrimaha Dibadda, Guddoomiyeyasha Maamul‐Gobolleedyada, Guddoomiyeyaas ha Gobollada iyo Degmooyinka:

In hay’ad walba ay soo tirakoobto milkiyada maguurtada ah ee gaar ahaan ta loo leeyahay kuna

Page 7 Of 10

tilmaaman Faqradda 3 ee kor ku xusan kana soo talabixiyaan tabta ugu haboon ee la isugu hanticelin karo.

Xafiiska R/Wasaaraha – inuu soo diyaariyo Hindise Sharciyeed wax kama jiraan ka dhigaya milkiyad kasta oo ka mid ah maguurtada ku tilmaa man Faqradda 2 (a) iyo (b) kor ku xusan oo ay dowladda dhexe laheyd tani yo 26/01/1991, oo aan si sharciga waafaqsaneyn lagu bixiyey, lagu gaday ama lagu kireeyey iyo – isuduwidda iyo howlgelinta Wasaaradaha kor ku xusan iyo soo gudbinta Hindise Sharci.–

Hindise Sharci lagu dhisayo Guddi Madaxbannaan ee isucelinta hantida gaarka ah oo leh awood fulin loona xilsaaro meelmarinta isu‐celinta maguurtada.

Guddiga Xaqiiqo Raadinta, Dib‐u‐heshiisiintaiyo Hanti isu‐celintaee Golaha Shacabka oo kaashana Guddiyada kale ee Golaha

Shacabka ayaa u xilsaaran dabaggalka iyo korjoogteynta hay’adaha kor ku

Xusan iyo ansixinta Hindise Sharciyeedka lagu soo celinayo milkiyadda Dowladda Dhexe iyo Hindisaha lagu dhisayo Guddiga Madaxabannaan

Ee isu‐celinta hantida gaarka ah.

Qaybta

5aad:

Heshiisyada iyo Qandaraasyada: Si loo hirgeliyo loona sugo, daah furnaanta, iyo sixidda maamulka gelidda heshiisyada iyo qandaraasyada loona waafajiyo shuruucda dalka ee xeeriya

Heshiisyada iyo qandaraasyada waxaa lagu heshiiyay sida halkan hoose ku

qoran:

1. Heshiisyada:

a.In Guddiga Qaranka ee iibka iyo Qandaraasyada kmgh uu warbixin tifafti ran u keeno Guddiga Maaliyadda ee Golaha Shacabka heshiiska ay Xukuumadda la gashay Shirkadda Soma Oil and Gas lana soo raaciyo tallaabooyinka loo baahan yahay in laga qaado iyo talooyinka uu ka soo jeediyey Guddiga Hubinta Hufnaanta ku Dhaqanka Maaliyadda Xukuumadda "FGC”Financial Governance Committee.

b.In heshiiska ay Xukuumadda la gashay Shirkadda Fishguard

Ltd laga dhigo wax kama jiraan sida uu ku soo taliyey Guddiga (FGC).

c.In Heshiis kasta oo kale oo aan loo marin si waafaqsan Sharciga Qaranka

ee Qandaraasyada iyo iibka waa in dib loo waafajiyaa Sharciga hadda jira.

Page 8 Of 10

d. In dhamman heshiisyada uu Guddiga Hubinta Hufnaanta ku Dhaqanka Maaliyadda Xukuumadda (FGC) ku taliyay in la buriyo, ama dib u

Gorgortan la geliyo ama sharciga la waafajiyo iyagana in sida uu Guddiga

Ku soo taliyey loo fuliyo, warbixintoodana Golaha loo keenaa.

2. Qandaraasyada:

a. Sidoo kale dhamman qandaraasyada oo Guddiga Hubinta Hufnaanta ku

Dhaqanka Maaliyadda Xukuumadda (FGC) ku taliyay in la buriyo ama dibu‐eegis ama dib‐ugorgortan la geliyo loo fuliyo sida guddigaas ku soo taliyey;

b. Qandaraasyada lala galay Shirkadaha FAVORI iyo ALBAYRAK oo Golaha Shacbiga ka soo saaray qaraarro Baarlamaani ah, waa in Xukuumaddu inta lagu gudajiro Kalfadhiga 7aad ay horkeento Golaha Shacbiga warbixin tifaftiran oo ku saabsan wixii qandaraasyadan ka

fulay Sharci waafajintooda.

c. In qandaraas kasta oo kale oo aan loo marin si waafafqsan "Sharciga Qar anka ee Qandaraasyada iyo iibka” waa in Sharciga dib loo waafajiyaa;

d. Golaha Shacabka waa in uu sida ugu dhaqsaha badan u soo dhamaysti raan waxka‐beddelka Sharciga "Qaranka ee Qandaraasyada iyo iibka” (pro curement law) si looga fogaado khaldaadkii hore u dhacay oo kale.

e. Taniyo inta laga ansixinaayo Sharciga Qaranka Iibka iyo Qandaraasyada,

Xukuumadda waa in ay ilaalisaa ku dhaqanka Sharciga Qaranka ee Qandara asyada iyo iibka ee hadda jira.

HABRAACA FULINTA QAYBTAN WAXAA U XILSAARAN:

Guddiga kmg ee iibka iyo Qandaraasyada iyoHanti‐Dhowrka

Guud ee Qaranka:

In sida qeybtan kor ku xusan lagu go’aamiyey ay soo diyaariyaan inta lagu gudajiro Kalfadhiga 7aad warbixin tifaftiran oo lagu fuliyey Heshiisyada

Iyo Qandaraasyada la tirtiray,kuwa toosin lagu sameyey oo Sharciga la soo

Waafajiyey iyo kuwa gorgortan loogu noqday.

Xafiiska R/Wasaaraha:

Isuduwidda iyo howlgelinta hay’adaha kor ku xusan.

Page 9 Of 10 Guddiga Maaliyadda G/Shacabka: In uu si degdeg ah u soo diyaariyaa Akhrinta 2aad iyo 3aad iyo ansixinta Hindise Sharciyeedka Guddiga Qaranka ee iibka iyo Qandaraasyada Dabagalka, hubinta iyo korjoogteynta hay’adaha kor ku xusan iyo fulinta Howlaha loo xilsaaray.

Qaybta

6aad:

La‐dagaalanka Musuqmaasuqa Hay’adaha Dowladda:

1. In si deg deg ah loo dhiso Guddiga Ladagaalanka Musuqmaasuqa

Si waafaqsan Qod 111C ee Dastuurka;

2. In si deg deg ah lagu bixiyo qoondooyinka mushaarka u yaala Ciidamada

Qalabka Sida oo aan wali la bixin, bil walbana goorteeda la bixiyo;

3. Sidoo kale in mushaharooyinka Shaqaalaha Rayidka ah ee Dowladda bil walba goorteeda la bixiyo ayadoo la raacayo sharciga qoondaynta Miisaan iyadda.

4. Si looga hortago musuqmaasuqa iyo ku takrifalka maaliyadda dowladda waa in dib‐uhabayn maamuleed lagu sameeyo dhamman hay’adaha dowl adda ee qabta kuna takrifala dakhlidowladeedka iyo hay’adaha wixii qoon de ahaan loo siiyey ugu dhaqma si aan musuqmaasuq ka marnayn in tallabo

Cad laga qaado.

HABRAACA FULINTA QAYBTAN WAXAA U XILSAARAN

Wasaaradda Cadaaladda: Soo diyaarinta Hindise Sharciyeedka lagu dhisayo Guddiga Madaxabann aan ee Ladagaallanka Musuqmaasuqa

Wasaaradda Maaliyadda: Nidaaminta bixinta Mushaarooyinka Ciidam ada Qalabka Sida iyo Shaqaalaha Rayadka ah ee Dowladda oo bil walba goorteed la bixiyo. – Nidaaminta ka hortaga takrifalka qabashada dakhliga

Dowladda iyo musuqmaasuqidda Maaliyadda.

Xafiiska R/Wasaaraha: isuduwidda iyo howlgelinta Wasaaradaha

Kor ku xusan iyo soo gudbinta Hindise Sharciyeedka.

Guddiga Cadaaladda: dabagalka iyo korjoogteynta Wasaaradda Cad aaladda iyo hubinta diyaarinta Sharciga lagu dhisayo Guddiga Madaxaban naan ee Ladagaalanka Musuqmaasuqa.

Guddiga Maaliyadda: dabagalka iyo korjoogteynta fulinta howlaha qe ybtan loogu xilsaaray Wasaaradda Maaliyadda.

Tell:+252‐612224442/+252‐615577472 E‐mail.speaker@parliament. gov.so Website: