........

Ciidanka Xoogga Dalka oo howlgal jab xooggan lagu gaarsiiyay Al-shabaab ka fuliyay Jubbada Hoose

Ciidanka Kumaandooska Danab iyo Daraawiishta Jubaland ayaa si guul leh u fuliyay howlgal ballaaran oo ka dhan ah al-shabaab, kaas oo laga sameeyay waqooyiga gobolka Jubbada Hoose.

Howlgalka oo qayb ka ah dadaallada lagu sugayo nabadda iyo xasiloonida dalka ayaa lagu burburiyay xarumo ay kooxaha nabad-diidka ah ku sugnaayeen.

Kooxaha Al-shabaab ayaa la gaarsiiyay jab culus, waxaan Saraakiisha ciidanka kumaandooska XDS sheegeen inay burburiyeen meelihii gabaadka u ahaa al-shabaab oo ay ka mid yihiin goob ay shacabka kaga qaadayeen baada ay ku sheegeen sakaatul-fidri.

Alshabaab oo joojiyay dhoollatuskoodii ciidan ee lagu yaqaanay maalinta Ciidda

Kooxda Al-Shabaab ayaa joojisay dhoollatuskii ay ciidan ahaan u sameyn jireen maalinta Ciidda, taasoo ay hore ugu muujin jireen awoodda ciidan iyo hubka ay haystaan. Wararka soo baxaya ayaa tilmaamaya in arintan ay la xirirto saamenta duqeymaha isdaba joogga ah ee lala beegsanayo kooxda Alshabaab.

Markii ugu horreysay, deegaanada ay maamulaan Al-Shabaab lagama arag wax ciidan ama masuuliyiin ah oo kasoo muuqday fagaarayaasha lagu ciidayay. Tani waxay ku soo beegmaysaa xilli dowladda Soomaaliya iyo saaxiibada caalamiga ah ay si joogto ah duqeymo ugu beegsanayaan goobaha ay Shabaabku ku sugan yihiin.

Dowladda Soomaaliya ayaa hore uga digtay shacabka inay ka fogaadaan goobaha ay joogaan Al-Shabaab, maaddaama ay bartilmaameed u yihiin weerarrada cirka ah iyo howlgallada milatari ee lagu wiiqayo awoodda kooxda.

Warbixinnada laga helayo dhulalka ay Shabaabku maamulaan sida Galhareeri (Galgaduud), Jilib (Jubba Dhexe), Mubaarak (Shabeellada Hoose), Ceel Garas (Galgaduud), Buq’aqable (Hiiraan), Jowle (Mudug), iyo Kuunyo Barow (Shabeellada Hoose) ayaa muujinaya in aan laga arag dagaalyahannada ama hoggaamiyeyaasha Al-Shabaab intii lagu guda jiray dabaal-degga Ciidda.

Hoggaamiyeyaasha Shabaab ayaa kaliya farriimo cod ah uga qeyb qaatay dabaal-degga, iyagoo ka baaqsaday inay si toos ah uga soo muuqdaan goobaha lagu oogayay salaadda Ciidda.

Dhanka kale, gobolka Shabeellada Dhexe oo maalmahan ay ka socdaan dagaallo u dhaxeeya Al-Shabaab iyo ciidamada dowladda, kooxda Shabaab kama aysan soo saarin wax war ah oo la xiriira dabaal-degga Ciidda. Tan ayaa waxay sii adkeynaysaa saadaasha ah in duqeymuhu ay si weyn u saameeyeen awoodda iyo dhaq-dhaqaaqa kooxda.

Wasaaradda Gaashandhiga oo faah faahin ka bixisay dagaaladii ugu dambeeyay ee ka dhacay Gobolada Shabeelooyinka

Wasaaradda Gaashaandhiga Soomaalia ayaa sheegtay in Ciidanka Qaranka ay howlgal qorshaysan ku jabiyeen maleesh-iyaad ka tirsan Kooxda Al shabaab oo isku dayay inay weerar ku qaadaan fariisimaha ciidanka dowladda ee deegaannada Sabiid iyo Caanoole, oo ka tirsan gobolka Shabeellaha Hoose.

Wasaaradda waxa ay xustay in khasaaro xoog leh la gaarsiiyay Al shabaab, waxaana ay tilmaamtay in Ciidanka Xoogga Dalka ay ku jireen heegan buuxa xilliga ay Dagaalamayaasha Al shabaab isku dayeen inay weeraraan saldhigyada ciidanka.

Afhayeenka Wasaaradda Gaashandhiga Sheekh Abuukar Maxamed ayaa warbaahinta Qaranka u sheegay in sodomeeyo ay ku dileen dagaalkii ka dhacay Sabiid iyo Canoole.

Sidoo kale waxa uu xusay inuu jiray howlgalo iyo duqeymo ka dhacay gobolka Shabeellaha Dhexe oo uu tilmaamay inay 40 dagaalame ka tirsan Al shabaab ay lagu dilay duqeyn ka dhacday degaano ku yaala gobolka Shabeellaha Dhexe walina ay soconayaan howlgalka ka dhanka ah Al shabaab.

Dowladda Soomaaliya ayaa xoojisay maalmihii lasoo dhaafay howlgallada ka dhanka ah Al shabaab ee looga xoreenayo degaanada ay wali kaga harsan yihiin Shabeelooyinka.

Siyaasiyiin hor leh oo soo dhoweeyay gogoshii nabadeed ee uu ku baaqay Madaxweyaha Soomaaliya

Siyaasiyiin hor leh ayaa kusoo biiray dadka sida weyn usoo dhoweenaya gogoshii wadatashiga nabadeed ee uu ku baaqay Madaxwenaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud iyagoona ku tilmaamay mid loo baahnaa si dalka daruufaha adag uu marayo looga saaro.

Siyaasiyiinta waxaa qeyb ka ah Ra'iisul wasaarayaashii hore Soomaaliya Cumar Cabdirashiid iyo Cabdiwali Cali Gaas oo ay wehliyaan Madaxweynihii hore Koonfur Galbeed Shariif Xasan Sheekh Aadan iyo madax kale oo hormuud ka ah xisbiyada dalka ka jira.

"Waxaan soo dhoweeyneenaa baaqa ay soo jeedisay Dowladda Federaalka Soomaaliya oo ay ku fidineyso gogol wadatashi heer qaran ah taa oo looga tashanayo masiirka ummadda Soomaliyed islamarkaana horsesdi doonta go'aanno wadar oggol ah oo soo afjara khilafaadka siyaasadeed" ayaa lagu yiri war saxaafadeedka siyaasiyiintaan ay soo saareen.

Waxay sidoo kale bogaadin u direen ciidamada qalabka-sida heer qaran iyo heer dowladgoboleed oo dagaal kula jira cadowga Al-Shabaab iyo kuwa Daacish ee ka socda deegaano ka tirsan Hirshabelle, Koonfur Galbeed iyo Puntland.

Ugu dambeyn waxa ay baaq udireen ummadda Soomaaliyeed kaa oo ah in ay taageeraan ciidamada heer kasta si loo ciribtiro cadawga banneystay dhiigga shacabka Soomaaliyeed.

Ciidamada Puntland oo helay Maydad hor leh oo Daacish ah kaddib duqeyntii maraykanka ee togga Miiraale

Ciidamada amniga Puntland ayaa helay in ka badan 10 maydad oo ka tirsanaa kooxda Daacish iyo hubkoodii, kadib markii ay tageen gobihii uu Maraykanku duqeyay labo maalmood kahor ee Togga Miiraale, oo ka tirsan gobolka Bari.

Ilo-wareedyo ka tirsan ciidamada Puntland ayaa sheegay in goobta laga helay sidoo kale dukumentiyo ay lahaayen xubnaha Daacish ee la dilay.

Saraakiil ka tirsan ciidamada Puntland ayaa uga mahad celiyay dowladda Maraykanka duqeynta ay la beegsadeen Daacish, iyagoo sheegay in tallaabadani ay dhaawac weyn u geysatay awoodda kooxda.

"Maraykanku si weyn ayuu nooga caawiyay burburinta xarumaha kooxdaas,” ayuu yiri sarkaal ka tirsan ciidamada Puntland oo codsaday in magaciisa aan la shaacin.

Duqeyntan ayaa la rumeysan yahay inay ka dambeysay kaddib markii xog sirdoon oo wadajir ah la helay, taasoo tilmaamaysay in kooxda Daacish ay goobahaas ka wadeen abaabul iyo is-urursi.

Ciidamada Puntland ayaa hadda wada howlgallo lagu xaqiijinayo amniga iyo baadigoobka haraadiga kooxda Daacish.

Qaar ka mid ah dadka ku nool Magaalooyinka dalka oo ay shalay u tahay maalinta koowaad ee Ciidul fidriga

Iyadoo maalintii daraad aheyd laga ciiday inta badan dunida Islaamka ah iyo deegaanada Soomaalida intooda badan ayaa hadana shalay waxaa jira dad Soomaali ah oo ay u tahay maalinta koowaad ee Ciida Soonfureed.

Dad badan oo ku kala magaalooyinka ay ka mid yihiin Muqdisho, Baledweyne, Guriceel, Gaalkacyo, Caabdiwaaq iyo Garoowe ayay shalay u tahay maalinta koowaad ee ciidul fidriga.

Magaalooyinka aan kor kusoo xusnay ayaa dhamaantood shalay si weyn looga oogay Salaadii Ciida, waxaana qaar ka mid ah Masaajidda magaaloyinkaas saaka laga maqlay dhawaaqa takbiirta.

Dhanka magaalada Muqdisho, waxaa Salaada Ciida shalay boqolaal dadweyne ah la Tukaday gudoomiyaha Xisbiga Towfiiq Sheekh Maxamed Shaakir iyo xertiisa Ahlu Sunna oo wehlinayeen masuuliyiin hore oo ka tirsanaa maamulka Galmudug oo ay u aheyd maalintii koowaad ee Ciidul Fitriga.

Magaalada Garoowe waxaa sidoo kale shalay wadooyinkeeda socod ku maray Culimada xerta magaaladaas oo iyagana shalay u aheyd maalinta koowaad ee Ciida, kuwaas dariiqyada ku maray Nabi Ammaan.

Ugu dambeyntii Soomaaliya ayaa ka mid ah dalalka sida joogtada ah leys kugu khilaafo dhalashada bilaha Soonka, Soon furka iyo tan Ciida Carafo, waxaana taasi ay keenta in dadku kala Ciidaan laba maalin.

Ciidanka dowladda iyo kuwa Jubbaland oo howlgalo ka dhan Al-shabaab ka fuliyay gobolka Jubbada Hoose

Ciidamada xoogga dalka Soomaaliya, gaar ahaan Kumaandooska Danab oo kaashanaya kuwa Daraawiishta maamulka Jubbaland ayaa howlgalo culus ka fuliyay deegaano ka tirsan gobolka Jubbada Hoose.

Howlgalkaan wadajirka ahaa ayaa ciidamadu ku burburiyeen fariisimo Al-shabaab ku laheyd deegaano ku yaala Waqooyiga gobolka Jubbada Hoose oo la tilmaamay in kooxdu dadka shacabka ah uga qaadayeen Sakaatul Fitri qasab ah.

Saraakiil ka tirsan ciidamada howlgalka fuliyay ayaa warbaahinta qaranka u xaqiijiyay in sidoo kale howlgalka khasaare ku gaarsiiyeen kooxda Al-shabaab, hayeshee maysan carabaabin inta uu dhan yahay khasaaraha kooxdu gaarsiiyeen.

Deegaanada maamulka Jubbaland ayaa ka mid ah meelaha ay wali ku xoogan yihiin kooxda Al-shabaab, waxaana mararka qaar deegaanada maamulkaas ka dhaca dagaalo iyo duqeymo ka dhan ah Al-shabaab.

Howlgalkaan burburinta ah ee ka dhacay Waqooyiga Jubbada Hoose ayaa qeyb ka ah howlgalada dowladda fedaraalka Soomaaliya ku dooneyso iney dalka kaga ciribtirto Ururka Al-shabaab ee haatan ka socda inta badan gobolada dalka.

Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Farmaajo oo soo dhoweeyay baaqa wada tashiga nabadeed ee Madaxweyne Xasan Sheekh

Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullahi Farmaajo ayaa ku tilmamay Baaqa ku saabsan qabsoomidda shir wadatashi qaran ah ee uu soo jeediyey Madaxweyne Xasan Sheekh inay tahay tallaabo loo baahan yahay oo qeyb ka noqon karta xal u helidda duruufaha siyaasadeed iyo khataraha amni ee ku gadaaman dalka.

"Sida aan marar badan soo jeedinnay, arrimaha masiiriga ah ee taabanaya aayaha dalka iyo nidaamka dowladnimada waa masuuliyad wadareed u baahan wadatashi iyo wada-ogolaansho, waxaan adkaynaynaa in shirkan ay isugu yimaadaan dhinacyada ay khusayso heer Federaal iyo heer Dowlad-goboleed" ayuu ku yiri bayaan usoo saaray Farmaajo.

Farmaajo waxa uu shaaca ka qaaday in Madaxweyne Xasan Sheekh, ku dhiirrigelinayno in uu ficil u beddelo baaqa, kana dhabeeyo gogosha uu fidiyey, si loo abuuro jawi siyaasadeed oo ku dhisan kalsooni, wadashaqeyn iyo ilaalinta dastuurka lagu doortay.

Waxa uu carabka ku adkeeyay muhiimada ay leedahay in meesha laga saaro tallaabo kasta oo hal dhinac ah oo wax u dhimaya midnimada dalka iyo hannaanka dowladnimo ee heshiiska lagu yahay.

Ugu dambeeyntii waxa uu bayaankiisa ku sheegay inuu soo jeedinayo in shirkan uu fursad u noqdo garab istaagga iyo sidii taageero buuxda loo siin lahaa Ciidanka Qalabka iyada oo la qiimeynayo duruufaha ay wajaheen inta ay ku jireen howlgallada ka dhanka ah Al shabaab.

Dowladda Federaal oo is bedel ka sameynaysa Degmada Afgooye

Dowladda Federaalka oo il gooniya ku eegeysa xaaladda Degmada Afgooye ee Gobolka Shabellaha Hoose ayaa waddo dadaalada ay ku xaqiijineyso amniga degmadaasi iyo deegaanada hoostagaba.

Afgooye oo muhiim u ah amniga Magaalada Muqdisho ayaa waxaa toddobaadyo ka hor deegaanada ku teedsan soo galay kooxo abaabulan oo ka tirsan maleeshiyada Al Shabaab, kuwaas oo isku dayaya in ay qalqal amni ka sameeyaan degmadaasi.

Raysal Wasaaraha Somaliya, Xamse Cabdi Barre ayaa Axaddii gaaray Gobolka Shabellaha Hoose, si uu taageero ugu muujiyo ciidamada dagaalka kula jira Al Shabaab.

Raysal Wasaaraha ayaa gobolkaasi u tegay, sidii Shabaabka kooxo kooxaha u socda looga fogeyn Afgooye iyo deegaanada ku dhow dhow, iyadoo meesha laga saarayo culeyska ay ku hayaan.

Warbaahinta ayaa fahamsan in Dowladda Federaalka ay abaabul ka waddo degmadaasi, si ciidamadu ay u xaqiijiyaan amniga degmadaasi iyo deegaanada ku teedsanba.

Dowladda ayaa toddobaadkii hore ciidamo cusub gaysay degmadaasi, waxayna gudaha Afgooye ku abaabuleysaa ciidamo cusub oo deegaanka ah, oo lagu xoojinayo ciidamadii amniga ee horey uga hawlgalayay.

Wararka ayaa sheegaya in Saraakiisha Ciidamada Dowladda ay odayaasha iyo waxgaradka reer Afgooye ka wada shaqeynayaan, sidii ay degmada u yeelan lahayd ciidan madani ah, oo gacan ka gaysta howlaha sugidda amniga, isla-markaana ay ula dagaalamaan Shabaabka guur-guura ee mararka qaarkood yimaada duleedyada Afgooye, sida dhacdayba toddobaadyadii la soo dhaafay.

Shabaabka oo culeys uu ka haysto hawlgalka la karkarinayo ee Gobolka Shabellaha Dhexe ayaa isku dayaya in ay furin kale dowladda kaga furaan Gobolka Shabellaha Hoose.

Ciidamada ay dowladdu dhawaan gaysay gobolkaasi oo ay ku jiraan cutubyo ka tirsan Ciidanka Xoogga Dalka ayaa ku daadsan beeraha darafyada kaga yaala Degmada Afgooye.

Afgooye ayaa 30km dhanka koonfureed kaga beegan Caasimadda Muqdisho, waxayna ka mid ah goobaha laga ilaaliyo amniga Muqdisho.

Ra'iisul wasaarayaashii hore ee Soomaaliya Rooble iyo Shirdoon oo soo dhoweeyay wada tashiga nabadeed ee uu ku baaqay Madaxweynaha

Ra'iisul wasaarihii hore ee Soomaaliya Maxamed Xuseen Rooble ayaa sheegay inuu soo dhaweynayo gogosha wadatashi ee Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ku baaqay, waxaana uu ku tilmaamay tallaabo hore loogu qaaday midnimada Soomaaliya.

"Waxaan rajeynayaa in ay gogoshan ka soo baxdo natiijo dalka iyo dadka faa’iido u leh, Waxaan ugu baqayaa Madaxda dolada iyo saamileyda kale ee siyasada in fursadan loga fa’iideysto si dacadnimo leh, mar kastana Danta Guud laga hormariyo Danta Gaarka ah" ayuu ku yiri Rooble qoraal uu bartiisi Facebook soo dhigay.

Dhinaca kale dadka soo dhoweeyay gogoshaan nabadeed waxaa kamid ah Ra'iisul wasaarihii hore ee Soomaaliya Abdi Faarax Shirdon waxana uu bogadiyay tallaabada Madaxweynaha Soomaaliya uu qaaday inuu xaalada dalka kala tashado saamileeyda siyaasadda dalka.

"Waxaan soo dhaweynayaa kaalinta xilkasnimada ah e u qaaday Madaxwenaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, oo gogol fidiyey la isugu keenayo maamullada dalka, siya-asiyiinta iyo waxgaradka bulshada." Ayuu ku yiri qoraal u barta Facebok uu so dhigay.

Shirdoon waxaa uu shaaca ka qaaday in mudnaan gaar ah la siiyo in gogoshaan la fidiyay ay noqoto mid looga tashanayo dhammaan arrimaha masiiriga ah ee dalka sida la-dagaalanka Al shabaab, siyaasada loo dhan yahay, tixgelinta Dowlad Gobol-eedyada ka maqan talada dalka, arrimaha dastuurka iyo hannaanka loo maamulayo doorashooyinka.

Wasiirka Caddaaladda oo la ciiday dadka reer Dayniile

Wasiirka Caddaaladda Somaliya, Xasan Macalin Maxamuud ayaa maalintii labaad boqolaal qof oo shacab ah kula ciiday Degmada Dayniile ee Gobolka Banaadir.

Wasiirka ayaa Axaddii Salaadda Ciidda la tukaday dadka reer Dayniile, waxayna isaga iyo xubno kale oo Wasiiro ah ay waqti ku qaateen daafaha degmadaasi.

Wasiirka iyo boqolaal shacab ah oo shalay socod ku soo maray waddada dheer ee Dayniile ayaa damaashaadka ciidda la qaybsaday dadka ku dhaqan xaafadda Gubta ee degmadaasi, wuxuuna socdaalkiisu la xiriiray mid uu ugu kuurgelayo horumarka ka jira xaafadaasi.

Wasiirka ayaa degmada kaga qaybgalay kulan uu warbixino la xiriira horrumarka amniga, ganacsiga, waxbarashada iyo caafimadka kaga dhageystay waxgaradka deegaanka.

Wasiirka oo goobta ka hadlay ayaa dadka reer Dayniile ku booriyay adkeynta midnimada, nabadda iyo xasilloonida dalka.

Wasiir Xasan Macalin oo shacabka la sii qaybsanayay farxadda ciidda ayaa ugu dambayn soo xiray tartan ciyaareedkii kubadda cagta ee bisha Ramadan lagu qabtay xaafadda Gubta.

Wasiirka ayaa dadka xaafadaasi degan ku dhiirigeliyay inay sii xoojiyaan dadaaladooda horumarineed, gaar ahaan amniga iyo waxbarashada.

Degmada Dayniile ayaa sanadihii u dambeeyay sameynaysay horumar la taaban karo, taas oo ay ugu wacan tahay is bedelka amni ee muddooyinkanba ka jiray degmadaasi.

Hoggaamiyaha Xisbiga Midigta Fog ee Faransiiska oo 5 sano laga mamnuucay siyaasada

Maxkamad ku taal dalka Faransiiska ayaa xukun xabsi ah ku soo rogtay hogaamiyaha midigta fog ee Marine Le Pen, waxaana laga mamnuucay in ay u tartanto xafiis dowladeed ka dib markii lagu helay danbi ah in ay musuq maasuqday dhaqaalaha Midowga Yurub.

Maxkamadda Paris ayaa sheegtay in Le Pen ay u adeegsatay in ka badan 3 milyan oo Yuuro ($3.3m) oo ah dhaqaalaha baarlamaanka Yurub si ay u siiso xubnaha xisbigeeda National Rally (RN).

Guddoomiyaha maxkamadda sare ayaa ku dhawaaqay xukunka isagoo sheegay in haweeneydan aan loo ogolaan doonin inay xilka qabto dalka Faransiiska muddo shan sano ah.

Waxaa sidoo kale lagu xukumay afar sano oo xarig ah, iyadoo labo sano laga joojiyay halka, labada sano ee kalana aysan xabsi geli doonin balse lagu xirayo qalab elektaroonik ah oo lagula socdo dhaqdhaqaaqeeda.

Waxaa sidoo kale lagu xukumay inay bixiso ganaax dhan 100,000 euros ($108,000), halka RN lagu xukumay 2-milyan euros ($2.16m).

Xukunkan ayaa ka dhigaya in Le Pen ay seegi karto tartanka madaxtinimada dalka Faransiiska oo lagu wado inuu dhaco 2027, waxayna ka mid ahayd musharaxiinta ugu cadcad, marka loo eego ra’yi ururin la sameeyay.

Qareenka Le Pen qareenkeda Rodolphe Bosselut, ayaa sheegay in ay racfaan ka qaadanayaan xukunkan.

Madaxweynaha Suuriya oo soo dhisay dowlad cusub oo ku meel gaar ah

Madaxweynaha Suuriya Axmed Al-Sharaa ayaa ku dhawaaqay in la dhisayo dowlad ku meel gaar ah, isago magacabay 23 wasiir oo ka tirsan golaha wasiirrada cusub ee la ballaariyay, taasoo muujineysa tallaabo muhiim ah oo loo qaaday soo afjarida tobanaan sano oo xukunka qoyska Asad iyo xiriir wanaagsan oo lala yeesho reer galbeedka.

Maamulka cusub ee Islaamiyiinta Sunniga ah ee dhawaan laga dhisay dalka Siiriya ayaa wajahaya cadaadis xoogan oo kaga imaanaya wadamada reer galbeedka iyo Carabta si ay u abuuraan dowlad matasha qowmiyadaha iyo diinta kala duwan ee dalkaasi.

Cadaadiskan ayaa sii kordhay ka dib markii dhawaan lagu dilay boqolaal rayid ah oo reer Calawiyiin ah kooxda laga tirada badan yahay ee uu ka soo jeedo hoggaamiyaha la afgambiyey Bashaar al-Assad iyada oo ay jiraan rabshado ka dhacay xebaha galbeed ee Suuriya bishan.

Golaha Wasiirada ayaa waxaa ka mid ah Yarub Badar oo Calaw ah loo magacaabay Wasiirka Gaadiidka iyo Amgad Badar oo ka soo jeeda Beesha Druze oo madax ka ah Wasaaradda Beeraha.

Mohammed Yosr Bernieh ayaa loo magacaabay wasiirka maaliyadda.

Murhaf Abu Qasra iyo Asaad al-Shibani ayaa sii xajistay xilalkii ay hayeen oo ahaa wasiirka gaashaandhiga iyo wasiirka arrimaha dibadda, si ay u kala horreeyaan, golaha wasiiradii hore ee ku meel gaadhka ahaa ee maamulayay Suuriya ka dib markii Mr. Assad xukunka laga tuuray bishii December, sababo la xidhiidha duullaanka degdega ah ee fallaagada.

Mr. Sharaa ayaa sidoo kale ku dhawaaqay in la sameeyay labo wasaaradood oo kala ah: mid Isboortiga iyo midda xaaladaha degdegga ah, iyadoo Raed al-Saleh, oo ah madaxa hay’adda samatabbixinta ee loo yaqaan Koofiyadaha Cad, loo magacaabay Wasiirka Gurmadka.

Bishii Janaayo, Mr. Sharaa waxaa loo magacaabay madaxweyne ku meel gaar ah, waxaana ka go’an in la dhiso dowlad ku meel gaar ah oo loo dhan yahay, taasoo ujeeddadeedu tahay dib u dhiska hay’adaha dawliga ah e Suriya ee burburay iyo in ay maamulaan dalka ilaa laga gaarayo doorasho, taasoo uu sheegay inay qaadan karto ilaa shan sano in la abaabulo.

Dawladdu ma soo magacaabi doonto ra’iisul wasaare, iyadoo Mr. Sharaa la filayo inuu si toos ah u kormeero laanta fulinta.

Bayaanka ayaa ilaalinaya doorka dhexe ee shareecada Islaamka iyadoo sidoo kale la ilaalinayo xuquqda hawenka iyo xoriyatul qawlka.

Donald Trump oo hanjabaad culus u diray madaxweyne Putin

Donald Trump ayaa sheegay in uu aad ugu carooday madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin ka dib toddobaadyo uu isku dayay in uu ka xaajoodo xabbad joojinta Ukraine.

Wareysi uu siiyay NBC News, ayuu madaxweynaha Mareykanka ku sheegay in uu Putin ugu carooday in uu weeraray kalsoonida madaxweynaha Ukraine Volodymyr Zelensky, wuxuuna ku hanjabay in uu canshuur 50% ah ku soo rogi doono waddamada iibsada saliidda Ruushka haddii uusan aqbalin xabbad joojin.

"Haddii aniga iyo Ruushka aan awoodin inaan heshiis ka gaarno joojinta dhiigga daadanaya ee Ukraine, iyo haddii aan u maleynayo inay tahay qaladka Ruushka – taas oo laga yaabo inaysan ahayn… Waxaan ku soo rogi doonaa canshuur labaad … dhammaan saliidda ka soo baxda Ruushka,” ayuu yiri.

Faallooyinkaas waxay muujinayaan isbeddel ku yimi hadalkii Trump ee ku aaddanaa Putin iyo Ruushka.

Hogaamiyayaasha Yurub ayaa ka walwalsanaa in Trump uu ku qanacsan yahay Putin iyadoo wada xaajoodyada xabbad joojinta ee Ukraine ay sii socdaan.

Lixdii toddobaad ee la soo dhaafay, Trump waxa uu Zelensky ku aflagaadeeyay Xafiiska Oval-ka wuxuuna ka dalbaday madaxweynaha Ukraine inuu wax badan ka tanaasulo. Dhanka kale, waxa uu u hanqal taagayay Putin oo uu intiisa badan u hogansamay dalabaadkiisa.

Tani waxay u muuqataa inay tahay mid meesha ka saareysaa firfircoonaantii hore ee Trump iyo Putin. Waa markii ugu horeysay ee Mareykanku uu si adag ugu hanjabo Ruushka cawaaqib xumada uu cagihiisa ku jiiday wada xaajoodka xabad joojinta, taasoo u muuqata mid dib u dhigi karta kubada diblumaasiyaded ee Moscow.

Telefishinka NBC News ayaa sheegay in wareysi 10-daqiiqo qaatay oo dhanka taleefoonka ah, Trump uu ku sheegay inuu aad uga carooday oo "uu ka xanaaqay” markii Putin uu dhaleeceeyay kalsoonida lagu qabo hoggaanka Zelensky, inkastoo madaxweynaha laftiisa uu ku tilmaamay hogaamiyaha Ukraine inuu yahay kaligii taliye oo uu ka dalbaday inuu qabto doorasho.

Xiriir noocee ah ayaa ka dhaxeeya xanuunada dhimirka iyo Kiniiniyada lagu kontaroolo dhalmada

Qaar kamid ah dumarka ayaa ka walaacsan sida kiniiniyada ka hortagga uurka uu saameyn ugu yesho cafimadkoda maskaxeed, haddaba ma jiraan caddeyno cilmiyaysan oo taageeraya cabsidan?

Sida haween badan oo dhalinyaro ah, Sarah E. Hill waxay isticmaashay kaniiniyada kantaroolida dhalmada xilligeedii dhallinyaronimada iyo inta badan da'deedii 20-ka "Weligay iguma dhicin inaan su'aal ka keeno," ayay tiri Hill, oo ah cilmi-baare iyo borofisoor cilmi-nafsiga korriinka ee Jaamacadda Texas Christian University ee Maraykanka.

Sanadihii lasoo dhaafay waxaa kordhay haweenka cabsida qaba, waxay noqdeen kuwo aad uga walaacsan dhibaatooyinka ka hortagga uurka, gaar ahaan saameynta ay ku leeyihiin niyadda haweenka iyo caafimaadka maskaxda, arrintu waxay sidoo kale abuurtay falcelin baahsan, kuwaas oo ka muuqday goobaha warbaahinta bulshada, oo hal ku dhig ay ka dhigteen "ka tagista ka-hortagga uur-qaadida."

Heerarka isticmaalka kaniiniyada ka hortagga uurka ayaa si weyn hoos ugu dhacay waddamo badan oo horumaray, sida Ingiriiska, adeega caafimaadka galmada iyo taranka ayaa la sheegay inuu hoos u dhac ku yimid tirada haweenka isticmaala kaniiniga, 39 boqolkiiba oo ay ahayd 2020-21 ayay 27% boqolkiiba 2021-22.

Maraykanka, tirada boqolayda ee isticmaalayaasha dumarka ah ayaa hoos uga dhacay 31 boqolkiiba, sanadkii 2002. Halka 24 boqolkiiba ay noqotay intii u dhaxaysay 2017 iyo 2019. Kanada iyo Australia ay sidoo kale laga dareemay hoos u dhac weyn, iyadoo heerka isticmaalka uu hoos uga dhacay 23 boqolkiiba intii u dhaxaysay 2006-2016, iyo ilaa 11 boqolkiiba intii u dhaxaysay 2008 ilaa 2016.

Marka laga soo tago in dumarka qaarkood ay soo bandhigaan werwerkooda , qaar ka mid ah dadka saamaynta ku leh baraha bulshada ayaa faafinaya macluumaad khaldan oo ku saabsan dhibaatooyinka kaniiniga ah ee uu leeyahay, haddii ay tahay maskax ahaan iyo jidh ahaanba, in kasta oo aanay aqoon caafimaad u lahayn, haddana qaarkood waxa ay ku dhiirradaan in ay dumarka ku booriyaan in ay gebi ahaanba iska daayaan ka hortagga uurka, taas oo keentay in khubarada qaar aaminsan yihiin in tani ay tahay mid ka mid ah sababaha ka dambeeya kororka heerka ilmo iska soo rididda ee Ingiriirska.

Su'aashu waxa ay tahay : Kiniinnada ka hortagga uurka ma saameyn karaan shakhsiyadda haweeneyda iyo aragtida nolosha? Ma laga yaabaa inay gacan ka geystaan xanuunada nafsiga ah ee halista ah, sida walaaca iyo niyad-jabka, ama xaaladaha aadka u daran inay horseedo is-dilid.

Jawaab celin gaabis ah

Jawaabaha su'aalahan ayaa u muuqda kuwo aan la hubin.

Markii ugu horreysay ee kiniiniga laga isticmaalay Mareykanka 1960-kii, ilaa 1.2 milyan oo haween ah ayaa isticmaalay laba sano gudahood, kiniiniyada yar yar ayaa isbeddel ku sameeyay xakameynta dhalmada.

Khubarada ayaa ku qeexay heerka guul darrada hab kasta oo ka hortagga uur-qaadista, inay tahay tirada uur ku tallaalida aan la qorshayn ee laga yaabo inay ku dhacaan 100-kii haween ee isticmaala habkaas, muddo hal sano gudaheed.

Waxaa jira laba nooc oo kamid ah kiniiniyada kahor taga uurka, labaduba waxaa ay ka kooban yihiin galmada ee la sanceeyay, nooca Koowaad ayaa loo yaqaan "combination pill" oo ah midka ugu badan ee la isticmaalo, waxaana ku jira noocyada hormoonada ee kala ah estrogen iyo progesterone.

Labada noocba waxay u shaqeeyaan siyaabo badan oo looga hortago uurka, oo ay ku jiraan yaraynta ugxan sidaha iyo dhumucda xabka ilmo-galeenka, taas oo xannibaysa socdaalka shahwada kana diidaysa inay gaadhaan ukunta.

Saameynta hormoonnada ka hortagga uurka kuma koobna oo keliya jidhka haweeneyda, laakiin waxa ay keenaan in ay saamayn qoto dheer ku reebto maskaxda oo awal loo ogaa inay tahay mid togan oo caafimaad ah, haddase ay soo baxayso dumarka ka cabanaya inay dhibaato u keentay.

Johannes Bitzer oo ah dhakhtar haweenka iyo cilmu nafsiga ee Jaamacada Basel ee Swezerland ayaa sheegay saameynta hormoonada ee maskaxda haweenka ay tahay mid adag, lagana yaabo inuu hagaajiyo caafimaadka maskaxda, haweenka qaarkoodna ay u kordhin karto walaaca iyo walwal."

Muddo 65 sano ah oo kaniinigu jiray, digniinaha caafimaad ee ku saabsan aad ayay naadir u ahayd, qaar ka mid ah adeeg bixiyaasha caafimaadka galmada ee UK iyo US weligood kuma aysan soo bandhigin barahooda Internet-ka saamaynta nafsiyeed oo ay yeelan karaan.

Natiijooyinka Is khilaafaya

Daraasadaha qaarkood ayaa muujinaya natiijooyin ka soo horjeeda xiriirka la filayo ee ka dhexeeya dhacdooyinka qaar kamid ah cudurrada nafsiga ah iyo isticmaalka kaniiniyada xakameynta dhalmada tusaale ahaan, markii cilmi-baarayaasha Jaamacadda Ohio ay dib u eegeen 26 daraasadood oo hore, waxay ogaadeen in xiriirka ka dhexeeya ka hortagga uur qaadida oo ka kooban progestin oo kaliya iyo niyad-jabka ay ahayd mid "aad u yar."

Labo tijaabo oo Iswiidhan lagu sameeyay oo mid walba ay ku lug lahaayeen inta u dhaxaysa 200 iyo 340 haween ah, ayaa sidoo kale lagu soo gabagabeeyay in kiniinka la isku daray uusan wax ku kordhinayn niyad jabka ama niyad xumada haweenka.

Waxaa xusid mudan in "nasasho" laga qaato qaadashada kaniiniyada ka hortagga uurka, sida ay dhakhaatiirtu ku taliyaan toddoba maalmood bishiiba noocyo badan oo kiniinno isku dhafan ah, ay gacan ka geysan karto xaalad nafsi ah oo sii xumaanaysa, sida laga soo xigtay daraasadaha qaarkood.

Haddii aan ka eegno dhinaca caafimaadka dhimirka, isticmaalka joogtada ah ee ka hortagga uur-qaadista waxay noqon kartaa ikhtiyaar faa'iido badan," ayay tiri Belinda Peltzer, oo ah khabiir ku takhasusay neerfaha maskaxda oo ka tirsan Jaamacadda Salzburg oo madax ka ah mashruuc ay taageerto Midowga Yurub si loo sahmiyo saameynta kiniinka ee maskaxda haweenka.

Pelzer ayaan meesha ka saarin suurtagalnimada in haweenka qaar ay la kulmaan saameyn nafsi ah oo xun marka ay isticmaalayaan kaniiniyada ka hortagga uurka, iyada oo ku nuuxnuuxsatay baahida loo qabo in calaamadahan si dhab ah loo qaato.

Daraasad la sameeyay sannadkii 2023 ayaa wax looga weydiiyay 120 dumar ah , oo qaarkood muddo dheer isticmaalayay kiniiniyadan, ka qayb galayaasha qaarkood ayaa muujiyay heerka warwarkooda uu kordhay 7% intii ay ku guda jireen muddadii ay iska joojiyeen isticmaalka, ayna weheliso kororka 13 boqolkiiba ee dareenada xun iyo 24% korarka calaamadaha nafsaaniga ah.

Isbedelka Kiimikada Maskaxda

Su'aasha meesha taal ayaa ah sidee beey saameyntaasi ugu yeelan kartaa caafimaadka dhimirka, maxaase sababa?

Waxaa jira dhowr qaab oo saameynta kaniiniyada ka hortagga uurka ay ku faragelin karaan niyadda haweeneyda.

Mid ka mid ah raadadka wanaagsan ee kiniiniyada ilaalinta dhalmada ayaa ah in ay saameeyaan soo saarista hormoonnada dabiiciga ah ee Estrogen iyo Progesterone, kuwaas oo ah laba hormoon oo door muhiim ah ka ciyaara kiimikada maskaxda, oo ay ku jiraan hawlaha garashada, saamaynta neuroprotective, iyo sidoo kale nidaaminta socodka ee dhiigga, yaraynta bararka, iyo isku xirka calaamadaha dareemayaasha.

Waxaa bedelkeeda, kaniiniyada isku dhafan iyo progestin, oo ay weheliyaan daaweynta hormoonka beddelka, ay ka kooban yihiin synthetic ah oo hormoonnadaas ah, kuwaas oo carqaladeyn kara wareegga caadada ee dabiiciga ah.

Waxaa la rumaysan inay jiraan saameyno kala duwan, oo ay ku jiraan carqaladeynta marinada neerfaha ee ku xiran serotonin neurotransmitter, oo inta badan loo gudbiyo maskaxda "xoojinta niyadda dabiiciga ah," ee haweenka isticmaala kaniiniyada kahor taga uurka.

Khataraha ku wajahan gabdhaha da'yarta

Waxaa jira hal koox oo aad u welwelsan oo ah da'da gabdhaha yar. Daraasada ayaa lagu ogaaday gabdhaha da'doodu u dhaxayso 15 ilaa 19 ay 1.8 jeer ka badan tahay inay qaataan dawooyinka niyad jabka, kadib markii ay bilaabeen kiniinka ilaalinta uurka ee la isku daray marka loo eego kuwa aan isticmaalin.

Kuwa isticmaala kiniiniyada yaryar ayaa khatartu u badan tahay labanlaab inay qaataan dawooyinka niyad jabka, taasi oo ka badan 2.2 jeer kuwa aan qaadan kiniiniga.

Daraasadda Zettermark ayaa muujisay in gabdhaha qaan gaarka ah ay aad u saameeyeen xiriirka ka dhexeeya hormoonnada ka hortagga uurka iyo isticmaalka kororka daawooyinka ka hortagga niyad-jabka iyo welwelka gabdhaha 12 ilaa 14 waxay ahaayeen 240 boqolkiiba iyo 190 boqolkiiba waxay u badan tahay inay helaan warqad dhakhtar qoray sannad gudihiis marka ay bilaabaan kiniinka isku-dhafka ah iyo kuwa yar-yar, siday u kala horreeyaan, halka gabdhaha ay u badan tahay 15 boqolkiiba

Daraasad kale, oo xogta laga helay in ka badan 460,000 oo haween ah oo ku nool UK, cilmi-baarayaasha ayaa ogaaday in haweenka isticmaala kiniinka ka hortagga uurka marxalad kasta oo noloshooda ah ay aad ugu dhow yihiin inuu ku dhaco niyad-jabka, khatartan ayaa ah mid aad u caan ah labadii sano ee ugu horeysay ee isticmaalka.

Marka laga soo tago dhalinyarada, waxaa jira koox kale oo ay dhakhaatiirtu ka taxadaraan inay qaataan kaniiniyada ilaalinta dhalmada, Kalner ayaa u digaya haweenka, isagoo leh, "Haddii aad leedahay taariikh niyad jab ah, ama aad la kulanto xanuuno niyad-jab ah oo soo noqnoqda, ama cudur kale oo nafsi ah, tani waxay kordhinaysaa suurtogalnimada inaad niyad jabsan tahay markaad isticmaalayso kiniinka ilaalinta dhalmada.

Fiiro gaar ah: Macluumaadka ku jira maqaalkan waxaa loogu talagalay ujeeddooyin macluumaad oo keliya mana aha in loo tixgeliyo beddelkii talada dhakhtarka ama xirfadlaha daryeelka caafimaadka. BBC-da wax mas'uuliyad ah kama saarna go'aan kasta oo uu sameeyo akhristuhu iyadoo lagu salaynayo nuxurka maqaalkan, sidoo kale BBC-du ma taageerto mana taageerayso badeecad ama adeeg ganacsi oo la sheegay. Had iyo jeer waxaa lagugula talinayaa inaad la tashato dhakhtar aqoon u leh haddii aad qabto wax welwel caafimaad ah.

Xigasho BBC